Wetenschap: Rijke weiden en kaas moeten grutto redden
‘Als de grutto verdwijnt is dat jammer voor mij, want ik houd van dat beest. Het is echter ook vreselijk voor ons allemaal, want het betekent dat het boerenland doodgaat. Als de grutto verdwijnt is het alsof we een levende Nachtwacht kwijtraken, dan verliest Nederland zijn ziel.’ Dat zei de Friese ecoloog Theunis Piersma op de Weidetop 2015 die 30 september in Amsterdam is gehouden. Piersma is een trek- en weidevogelexpert die in Friesland onderzoek doet aan de ‘koning van de weide’: de grutto.
Al jaren gaat het slecht met het aantal grutto’s. Iets waarvoor Nederland verantwoordelijkheid draagt, want onze weilanden zijn in Europa veruit de belangrijkste broedgebieden van deze vogel. ‘Het is zo ongeveer de enige Nederlandse bijdrage aan de wereldwijde biodiversiteit’, stelt Piersma. ‘Het is ook niet zo dat de grutto hier weggaat. Nee, hij sterft uit.’ Grutto’s leven drie maanden van het jaar in Nederland. De rest van de tijd trekken ze via Spanje en Portugal naar West-Afrikaanse landen om daar te overwinteren. Het broedseizoen is ook dit jaar weer dramatisch verlopen. Dit jaar vlogen er landelijk slechts 4.600 jonge grutto’s uit, zo blijkt uit tellingen. Wil de achteruitgang stoppen, dan moeten er jaarlijks minstens tienduizend kuikens uitvliegen. Ruim vijftig jaar geleden waren er nog meer dan 125 duizend broedparen grutto’s in Nederland, daar zijn nu minder dan veertigduizend paartjes van over. Een aantal dat door de slechte broedresultaten nog sterk zal afnemen.
Het grootste probleem voor grutto’s zit in onze graslanden, zo blijkt uit onderzoek. ‘We hebben hier weilanden des doods’, meent Piersma, ‘een hongerlandschap waarin steeds minder kuikens groot worden.’ De kruiden- en insectenrijke weilanden van weleer zijn volgens hem veranderd in eentonige graslanden waarin vooral één ingezaaide grassoort staat: Engels raaigras. Dat komt omdat boeren steeds meer koeien per oppervlakte wei houden en het gras vaker maaien om aan koeien te voeren. Die produceren daardoor meer melk. Toch houden boeren maar weinig over omdat de melkprijs nu erg laag ligt. Die neerwaartse spiraal wil Piersma doorbreken. ‘We moeten het Nederlands landschap terugveroveren door de portemonnee en de harten van boeren te veroveren. Landschap heeft nu blijkbaar geen prijs’, zegt hij. ‘Ik rijd soms huilend door mijn eigen provincie.’ De melkveehouderij moet volgens hem van ‘melkintensief’ juist ‘natuurinclusief’ worden: met meer kruiden- en bloemrijke weilanden, zodat gruttokuikens niet meer verhongeren maar genoeg insecten kunnen eten.
Samen met boeren, burgers, politici en de zuivelketen wil Vogelbescherming Nederland en netwerkinitiatief Kening fan ‘e Greide zorgen dat in 2020 minstens een vijfde van al het Nederlandse grasland – 200.000 hectare – weer bloemrijk is. Zo bloemrijk dat kuikens van weidevogels als de grutto er weer kunnen opgroeien en overleven. Wil je hieraan meehelpen dan kun je je handtekening zetten, maar ook een bijdrage leveren in natura. Door je boterham voortaan te beleggen met Red de Rijke Weide-kaas van weidevogelboer Henk Pellenboer uit Mastenbroek. Want van elke verkochte kilo kaas gaat 1 euro naar uitbreiding van het weidevogelgebied.
Campagnewebsite ‘Red de rijke weide’
Website ‘Kening fan ‘e Greide’
Bionieuws-artikel ‘Grutto is een boerenproduct’
Recensie voorleesboek ‘Zeg kleine grutto…’
Documentaire DVD ‘Wat de grutto ons vertelt’
Lesbrief Bovenbouw ‘Op aventoer by de Boer’
door Gert van Maanen