De aarde als broeikas

Lesidee groep 5 t/m 8
De aarde als broeikas

Het wordt langzaam maar zeker steeds warmer op aarde. Hier hebben de ijsberen op de noordpool behoorlijk wat last van, zoals je misschien al langs hebt zien komen in dit lesidee. Maar hoe komt het precies dat de aarde opwarmt?

 

Een van de veroorzakers van het langzaam opwarmen van onze leefomgeving, is het zogenaamde broeikaseffect. Maar wat is dit eigenlijk en hoe werkt het? Om de aarde zit een dikke laag lucht: de dampkring. Deze luchtlaag, die als een soort deken om de aarde heen zit,bestaat uit allemaal hele kleine deeltjes die je met het blote oog niet kunt zien. Eén van die deeltjes is zuurstof, wat ervoor zorgt dat we kunnen ademen. Er zitten ook nog andere deeltjes in die luchtlaag, die noemen we broeikasgassen. Voorbeelden van broeikasgassen zijn CO2 (koolstofdioxide) wat uit bijvoorbeeld auto’s en sommige fabrieken komt. Ook bijvoorbeeld methaan, wat vrijkomt als koeien (maar ook mensen!) een scheet laten. Broeikasgassen kunnen de warmte van de zon vasthouden op aarde. Omdat er steeds meer broeikasgassen in de lucht terecht komen, wordt er ook steeds meer warmte vastgehouden in de lucht! Dit is het broeikaseffect.In dit filmpje van Schooltv wordt er in het kort uitgelegd hoe het broeikaseffect werkt en wat de gevolgen ervan zijn.   

 

In deze les kunnen de kinderen zelf zien hoe het broeikaseffect werkt. Hiervoor moeten ze wel eerst even de handen uit de mouwen steken: ze gaan namelijk zelf een mini-dampkring maken. Esero, een initiatief van de Europese Ruimtevaart Organisatie, maakte hiervoor een leuk en leerzaam werkblad. Deze kun je hier vinden.Voor de start van deze les is het de bedoeling dat de kinderen wel enige kennis hebben over de functie van de dampkring, het broeikaseffect en broeikasgassen. Hiervoor kunnen jullie bijvoorbeeld gezamenlijk het filmpje van Schooltv kijken in de klas. Bespreek klassikaal wat er in het filmpje te zien was: waar bestaat de dampkring uit? Hoe komt CO2 in de dampkring? Wat is het effect hiervan? Hierna gaan de leerlingen de aarde met de dampkring tekenen, om een beter beeld te krijgen van hoe deze luchtlaag eruitziet en hoe dun hij eigenlijk is. Als het goed is, hebben ze hierna een beter idee over wat de dampkring is. Nu gaat het echte experiment van start: het nabootsen van het broeikaseffect, maar dan in een fles!

 

Tijdens dit experiment komen de kinderen erachter wat een dampkring precies doet met de temperatuur op een planeet. Het kan voor kinderen namelijk moeilijk zijn om zich iets voor te stellen bij het broeikaseffect, omdat het natuurlijk niet iets is wat je echt kan zien. Doordat de leerlingen in dit experiment zelf een dampkring visualiseren, kan dit ze een beter beeld geven van hoe het broeikaseffect werkt. Na deze les weten de leerlingen dat wij op aarde niet kunnen leven zonder broeikaseffect, dat het zonder broeikaseffect veel te koud zou zijn op aarde. Maar door de toenemende hoeveelheid CO2 in de lucht kan het ook snel te warm worden!

 

Je kunt het werkblad en handleiding voor de les downloaden op de website van Esero. Er zijn ook nog een heleboel andere leuke lessen te vinden over onderwerpen die te maken hebben met ruimtevaart en sterrenkunde.

 

Tip! Met een extra stap in het experiment kun je de leerlingen ook nog laten zien wat het effect van CO2 in de dampkring is. Hoe doe je dit? Door CO2 aan de zelfgemaakte dampkring toe te voegen! Laat eerst met behulp van een trechter ongeveer 2 eetlepels baksoda in een ballon lopen. Vul daarna een flesje met ongeveer 200 ml azijn. Span de ballon over de mond van het flesje, zodat de baksoda in de azijn valt. In de chemische reactie die nu plaatsvindt, ontstaat CO2, waarmee de ballon zich vanzelf vult. De CO2 laat je vervolgens uit de ballon in een van de flessen lopen die je al hebt gemaakt. Draai de dop erop, zet hem in de zon of onder een lamp en wachten maar (ongeveer 30 minuten)! Is er al een verschil te zien in temperatuur tussen de dampkring zonder en met CO2?  

 

Leerdoel:Kennis maken met de werking van het broeikaseffect

Lesduur: 50 – 90 min

Werkwijze: klassikaal en in groepjes van 2 kinderen

Benodigdheden: per tweetal 1 lege 1,5 liter fles, 1 thermometer, draad, potgrond, water, lepel, plakband, (eventueel) trechter

 

Foto: Unsplash

 

foto Rosa van den Dool door
Rosa van den Dool