Duik mee met de walvis

Een blauwe zaal die de bezoeker het gevoel geeft dat hij onder water is. ‘Rondzwemmende’ walvisskeletten aan het plafond, walvisreplica’s op de vloer, walvisgeluiden en een evolutiestamboom van de walvis. De nieuwe walviszaal van het Texelse waddencentrum Ecomare ademt volledig het thema walvis. En het bijzondere is: de zaal kwam ook nog eens tot stand dankzij een walvis.

Wie kent hem nog: de potvis die in december 2012 aanspoelde op een zandplaat bij Texel? Terwijl alle aandacht uitging naar bultrug Johanna die drie dagen eerder strandde, begon Ecomare met de berging van de potvis. Educatiemedewerker Christine Koersen was een van de vrijwilligers die drie dagen lang in een geel pak en met grote handschoenen het walvisvlees aan stukken sneed. ‘Ik ben nog nooit zo vies geweest en heb nog nooit zó gestonken, maar wat was dát interessant’, vertelt Koersen tijdens een presentatie in de zaal. De potvisdarmen bleken grote brokken te bevatten. Het bleek 83 kilo ambergris, ook wel drijvend goud genoemd. ‘Dat is een zeer kostbaar en gewild goedje voor parfummakers.’ Ecomare verkocht het drijvende goud en maakte van de opbrengsten een walviszaal.

Het reusachtige potvisskelet kreeg een prominente plek in de walviszaal. De potvis bleek al tussen de 50 en 60 jaar oud. Vergelijkbaar met jaarringen tellen bij bomen, is de leeftijd bij potvissen te achterhalen aan de hand van een doorsnede van een tand. Van het dier van Ecomare is een van de grote kegelvormige tanden zichtbaar beschadigd. ‘Nadat de potvis was gestrand heeft iemand ‘s nachts een tand proberen te jatten door hem af te zagen’, vertelt Koersen. ‘Blijkbaar is de dief gestoord in zijn werk, wellicht door het opkomende water.’

Skeletten
Niet alleen het skelet van de potvis prijkt in Ecomare, ook skeletten van een bultrug, orka, spitsnuitdolfijn, witsnuitdolfijn en bruinvis zijn te bezichtigen. ‘En die hebben meer overeenkomsten met de mens dan je zou verwachten’, vertelt Koersen. ‘We hebben allemaal een ruggengraat, met ribben met longen erin. En we hebben een borstbeen en een neus. Ja, de walvis ook! Zijn neus is naar achter geschoven en zit bovenop: het is een blaasgat.’

En armen en handen, hebben walvissen die ook? Koersen vraagt het de bezoekers. ‘Je ziet ze niet; ze zitten allemaal in een vin. Pianospelen kunnen ze niet, maar ze hebben wel de botten ervoor.’ En ook heupen, bovenbenen, onderbenen en voeten zijn terug te zien in walvissen, wijst Koersen aan. ‘Walvissen leefden 50 miljoen jaar geleden op het land, daardoor hebben ze nog steeds die botten.’ Op de enorme evolutiestamboom met modellen en tekeningen achterin de zaal is goed te zien hoe de walvis langzaamaan veranderde en opsplitste in een groot aantal soorten. 

Walviskaak
Een grote tweedeling in de walvissoorten veroorzaakt de kaak van walvissen, die is er in een versie met en zonder tanden. Dat zorgt voor de opsplitsing in tandwalvissen: de walvissen met tanden en de tandloze baleinwalvissen. ‘De baleinwalvis eet door met zijn bek open door het water te zwemmen. Hij slikt het water niet door, maar perst het naar buiten met zijn tong; het eten blijft achter in de baleinen’, legt Koersen uit. ‘Dat kun je zelf proberen met soep. Wel buiten graag.’

Binnen zijn via interactieve exhibits allerlei activiteiten te doen, zoals luisteren naar geluiden van walvissen of het maken van een quiz. Ook is op de wanden te lezen over eerdere walvisstrandingen op Texel, zoals de dwergvinvis in 1944 die door de bevolking terstond werd verorberd. Bijzonder: een klein stukje van het ambergris van de potvis is ook te bewonderen, evenals een replica van de enorme hoeveelheid ambergris waaraan de walviszaal zijn bestaan dankt.

Ecomare
De Koog, Texel
Entree 12,25 euro volwassene/ 8,25 euro kinderen
Scholen 6 euro per persoon
www.ecomare.nl

Foto: Ecomare

door
Maartje Kouwen